Nieuwe Zakelijkheid: Kaas (klas 6)

Nieuwe Zakelijkheid: Kaas van Willem Elsschot

A (algemene informatie):

Titel: Kaas
Auteur: Willem Elsschot
Jaar van uitgave: 2004

Jaar van eerste uitgave: 1933
Aantal bladzijden: 112
Genre: pseudo-autobiografische roman

Samenvatting:

In de inleiding over de stijl vergelijkt Elsschot deze met muziek en vervolgens komt er een breder opgezette vergelijking: een blauwe lucht die langzamerhand met wolken wordt bedekt, terwijl gongslagen weerklinken. Uit deze uitvoerige bergelijking kan men opmaken dat de schrijver het begrip stijl opvat als de kunst een boek zo te 'componeren' dat het de lezer doorlopend boeit; de lezer moet voortdurend in spanning uitzien naar wat komt en de schrijver moet hem telkens weer verrassen met onverwachte dingen.

Merkwaardig, want afwijkend van wat in romans gebruikelijk is, is de opsomming van personages en elementen, vóór het eigenlijke verhaal begint. Iets dergelijks verwacht men eerder bij een toneelstuk. Bij Frans Laarmans staat: klerk, daarna koopman, daarna weder klerk. Dit is eigenlijk heel in het kort de inhoud van de roman.
Laarmans' moeder sterft. Op de begrafenis maakt het kennis met Van Schoonbeke, die hem uitnodigt tot een bezoek. Wekelijks is er bij deze rijkaard een bijeenkomst van rijke, invloedrijke, gewichtige lieden; althans zij doen zich zo voor. Laarmans, die een pennelikker is, voelt zich in dit milieu misplaatst. Van Schoonbeke biedt hem nu aan, vertegenwoordiger van een Hollandse kaasfirma te worden. Laarmans stemt toe. Hij gaat naar Amsterdam en krijgt daar bij de firma Hornstra een contract. In Schoonbeke's vriendenkring kan hij nu doorgaan voor groothandelaar in voedingswaren!
Frans krijgt van zijn broer, de dokter, een schriftelijke verklaring, dat hij een maand niet kan werken. Hij krijgt die maand ziekteverlof, maar zonder behoud van salaris. Hij richt zijn kantoor in en bestelt brievenpapier. De 10.000 kazen arriveren en worden in een veem opgeslagen. Laarmans gaat op zoek naar een bureau en een schrijfmachine. Op de club van Schoonbeke verkoopt hij aan ieder der aanwezigen één bol… voor de prijs van de groothandel. In een advertentie vraagt hij om agenten en krijgt 164 brieven, die hij alle beantwoordt. Mensen van het kantoor komen hun 'zieke' collega een geschenk aan bieden.
Van de 30 agenten die hij aanstelt, hoort hij voorlopig niets. Hij wordt tot plaatsvervangend voorzitter gekozen van de Vakbond van Belgische kaashandelaren en moet met enkele andere kaas-prominenten naar het Departement van Handel om ver mindering van invoerrechten te bepleiten. Van het onderhoud met de directeur-generaal begrijpt hij niets, maar als hij in wanhoop uitroept dat hij er genoeg van heeft, raakt de directeur-generaal, die zijn woorden verkeerd opvat, zo onder de indruk dat de verlaging wordt toegestaan.
Ten- einde raad – er is praktisch nog geen kaas verkocht – gaat Laarmans advies vragen bij Boorman, adviseur voor kooplieden, wonend in Villa des Roses (!) te Brasschaet. Diens goede raad helpt niet. Als Laarmans eindelijk een winkel durft te betreden om zijn kaas te slijten, blijkt de winkelier de vorige agent van Hornstra te zijn.
Laarmans geeft het op. Als Hornstra komt , durft hij zelfs de deur niet te openen. Hij wordt weer klerk. En dan ontvangt hij van een agent uit Brugge een bestelling van 4200 kilo! Te laat!

B (Specifieke opdracht: verwerkingsvragen)

a) Kenmerken van de nieuwe zakelijkheid:

• nuchtere, strakke en korte zinnen
• sobere stijl
• weinig plaats voor gevoel
• geen versieringen of mooischrijverij
• dagelijks leven
• kritiek op de samenleving (vooral fascisme)
   

b) Toelichting:

• Maar het opslaan is bijzaak. Dat doe ik trouwens niet eens zelf, want ik wil de kaas niet in mijn huis. De buren zouden protesteren en daar heb je de Vemen voor. De verkoop is hoofdzaak en tekenend voor mijn bedrijf. De omzet, zoals Hornstra zegt. → korte zinnen en nuchtere zinnen
• 'Maar hoe raak ik al de kaas kwijt? Dat is de vraag.
  Ik ben een ogenblik van plan geweest met een paar kazen in mijn valies al de winkels van de stad te bezoeken waar kaas verkocht wordt. Maar met dat systeem zou mijn kantoor alleen staan en overbodig worden. En ikzelf ben hier toch onmisbaar voor correspondentie en boekhouding, dunkt mij. Ook kan ik het niet aan mijn vrouw overlaten de mensen, die zouden telefoneren, te woord te staan. Zij heeft zo al werk genoeg.' → dagelijks leven
  
• In het gehele boek komen korte en nuchtere zinnen voor. Ook worden er geen versieringen aan de tekst toegepast, het is heel makkelijk en sober. Kaas gaat over een man die in de kaaswereld terecht komt en over zijn oude baan en de gedachtes hoe hij de kaas kwijt kan raken. Dit is de normale gang van zaken → verwoordt het dagelijks leven

c) Ik vind Kaas erg representatief voor de Nieuwe Zakelijkheid. De schrijfstijl komt geheel overeen met wat typerend is voor de Nieuwe Zakelijkheid. Korte, nuchtere en sobere zinnen, niet te veel gevoel en vooral geen tierelantijnen. Het enige wat niet echt in het boek voorkomt is de kritiek op het fascisme.