Romantiek Max Havelaar (klas 5)

 

Max Havelaar van Multatuli is representatief voor de Romantiekliteratuur.

De Romantiek is de periode van ongeveer 1770 tot 1880. Als reactie op het rationalisme richt de romanticus zich meer op het gevoelsleven. Het verstand is niet langer het uitgangspunt voor de kunst, maar juist het gevoel en je fantasie. De romanticus zette zich af tegen het gewone leven en kiest voor individualisme. Hij is niet gelukkig met de tijd waarin hij leeft en het pessimisme is een belangrijk begrip voor hem.

Een kenmerk van de Romantische periode is vriendschap, gevoel en liefde voor anderen. De vriendschap is in Max Havelaar het hele boek door belangrijk. Droogstoppel probeert vrienden te blijven met de familie stern. Max Havelaar probeert vrienden te blijven met de regent, met Van Brugge, met de bevolking en met ieder ander mens om hem heen. Ook de romantische liefde tussen Tine en Max wordt duidelijk beschreven in het boek.

Romantische personages zijn vaak dolenden met een groot onvervulbaar verlangen, idealisten en wereldverbeteraars of lijders aan weltschmerz, dit zie je terug in de hoofdpersoon Max Havelaar. Max Havelaar leeft in voortdurende onvrede met de wereld en wil de wereld dan ook graag verbeteren. Hij is een idealist en heeft het onvervulbare verlangen het leven voor de inlanders te verbeteren. (Ook Multatuli zelf is een romanticus. Ook hij heeft onvrede met de toestanden in Nederlands-Indië en wil dit graag verbeteren.)

De zelfgenoegzame burger komt ook zelfs nog heel nadrukkelijk naar voren in het boek. Batavus Droogstoppel is namelijk hét voorbeeld van een zelfgenoegzame burger. In het boek wordt hij en zijn soort mensen belachelijk gemaakt. Hierdoor komt nog een ander kenmerk van de romantiek naar voren: de breuk met het klassicisme. Door Droogstoppel belachelijk te maken, maakt hij in feite ook het klassicisme belachelijk. Hij bréékt met het klassicisme. In de Romantiek kwamen mensen in opstand en waren ze niet blij met de tijd waarin ze leefden (het klassicisme). Max Havelaar kwam in opstand tegen de situatie in Nederlands-Indië. Het boek is geschreven als protest tegen het misbruik van het koloniale stelsel, in het boek zit een aanklacht tegen de burgerlijke mentaliteit.

 

Vluchtgedrag is ook typerend voor de Romantische periode. In Max Havelaar is niet het typische vluchtgedrag aan de orde, maar wordt er vluchtgedrag in de vorm van taalgebruik getoont. Zijn ironie en sarcasme zijn een mogelijkheid om te vluchten aan de werkelijkheid.

In het verhaal zijn een kort verhaal een meerdere gedichten verweven. Ook dit is een typisch kenmerk voor de romantiek.

De natuur is in de Romantische literatuur ook heel belangrijk. De natuur wordt duidelijk naar voren gebracht als er wordt verteld over de ongereptheid van Nederlands-Indië. De bekende Nederlandse steden, die de natuur allang verdreven hebben, worden in contrast gezet met de nog bestaande natuur, die de mensen uit die tijd zo vreemd was. In het begin van het boek al, bij het vertellen over Nederlands-Indië en de gang van zaken daar, speelt de natuur een rol. En later bij de tuin van Max Havelaar. En door het boek heen zijn er telkens kleine spelingen in de richting van het belang van de natuur. Een duidelijke citaat volgt:

‘Natuur is beweging. Groei, honger, denken, voelen- het is beweging, stilstand is de dood!’

 

Toch is het boek ook te plaatsen in het Realisme. De autobiografische achtergrond maakt het boek realistisch. Een groot deel van het boek is de waarheid en hij probeert de realiteit zo goed mogelijk weer te geven. Hij spreekt de lezer aan in het boek, bijvoorbeeld: ‘Welnu, lezer, aan mijn onkreukbare liefde voor de waarheid, en aan mijn ijver voor de zaak hebt u te danken dat deze bladzijden geschreven zijn. Ik zal u vertellen hoe dat is gegaan.’ (Hoofdstuk 1, blz. 22) Die techniek werd vaak gebruikt bij auteurs uit het Realisme, zodat ze meer de werkelijkheid konden weergeven. En Max Havelaar is niet met de dood bezig en hij vlucht niet weg in een droomwereld of naar verre landen, hij vertoont dus geen duidelijk vluchtgedrag, wat typerend zou zijn voor de Romantiek.

Al met al vind ik Max Havelaar representatief voor de Romantische literatuur, want er zijn uiteindelijk meer romantische kenmerken, dan realistische kenmerken.